Şimdilerde Bitcoin’deki büyük düşüş ile blockchain ekosistemi durağan ve sessiz bir dönem geçiriyor. Tabi bunun yanında TL ‘nin gözlerimizin önünde eriyor olması ekonomi ile ilgilenen ya da hiç ilgilenmeyenlerin de yakın markajında. Krizler ve krizlerle başa çıkma yöntemlerini araştırdığımızda tarihin tekerrür ettiğini ve yöntem geliştirmek adına krizle başa çıkmanın yollarına bakmak ve en azından fikir sahibi olmak adına kişisel ekonomik dünyamızda çözümler geliştirmemiz gerektiğini biliyoruz.
Kimi ülkeyi terk etmek için beyin göçüne yönelirken, kimi kripto yatırım için metotlar geliştiriyor. Tabi akıntıya kendini bırakıp olacakları kadere teslim edenlerde büyük bir çoğunluk. Ekonominin ülkelerin gelişmişlik seviyelerinde ne gibi aşamalardan geçtiğine bakarak örnek modellerin yol gösterici olması bakımından irdelenmesi gerekmektedir. Biliyoruz ki her krizden sonra bir başka yenilik ortaya çıkıyor ve mevcut durumda sıkıntıya neden olan ne ise onun yerine geçen bir sorun giderici faktör geliştiriliyor.
Ekonomik krizlerin en büyüğü olan buhran- diğer adıyla “Büyük Depresyon” ABD tarihinde şok edici bir etki ile günlük yaşamda büyük acıların yaşanmasına neden olan bir şekilde geçti.
Tarihe "Kara Perşembe" olarak geçen kriz ile binlerce şirket ve bankalar iflas etmiş, borsa dibe vurmuştur. Borsanın çöküşü ile başlayan sürecin yarattığı kayıp yaklaşıl-bugünün parası ile 400 milyar dollardır. Borsadaki şirketlerin dörtte biri yok olmuştur. Borsadaki şirketlerin değer kaybına fiyatlardaki düşüş eşlik etmiştir. ABD'de yaşanan en şiddetli deflasyon vakası olan ekonomik bunalımın daralma aşamasında meydana gelen fiyat seviyesinde ve para miktarında %30 'lara varan düşüşler yaşanmıştır. Para ve üretimdeki %30'lara gerilemesi neticesinde, her dört kişiden işsiz hale gelmiştir.
PEKİ NEDEN OLMUŞTU?
1929 buhranı 24 Ekim 1929 perşembe günü borsanın çöküşü ile başlamıştır. Tarihte bu gün “Kara Perşembe” olarak da adlandırılır. İnsanlar hisse senetlerini bir an önce ellerinden çıkarmak için birbirleriyle yarış haline girerken, oluşan panik borsanın daha da fazla düşmesine neden olmuştur. İki yıl içinde borsa %90 oranında değer yitirmiştir (Cengiz,2008: 30,32). 1929 buhranı temel nedenlerinden biri, hisse senedi fiyatlarının yükselmesi ile ekonomik faaliyetlerdeki gelişmenin paralel gitmemesi ve bu farkın giderek açılması olmuştur. Borsa krizi birçok banka, ticari ve sanayi işletmelerini de yanında sürükleyerek iflasları üst düzeylere çıkarmıştır (Albertini,1990: 94).
Black Friday'de aslında o Perşembe günün ertesi günü anlatan bir tabir olarak tarih sayfalarına yazıldı. Her ne kadar şimdilerde indirim günlerinde kullanılan sempatik bir kavram olsada geçmişte çok can yakan bir kara Cuma olduğunu söyleyebiliriz.
İntiharlar, açlık oyunları, göçler ve savaşın başlaması ile birlikte gelen başka toplumsal ve siyasal dinamiklerin yarattığı lanetli bir dönem.
1929 buhranında borsanın çöküşü tüketici harcamalarını, yatırımları ve piyasadaki likiditeyi azaltırken sosyal alanda zenginlerin intiharı ve yoksulların ölümü yaşanmıştır. 1933 yılı Amerika’da %25 oranında işsizlik yaşanırken GSYİH üçte bir oranında azalmış, dokuz bin banka iflas etmiştir (Galbraith, 1989: 206).
Peki sonra ne oldu altına endeksli yapı yerine başka yöntemler devreye girdi. Ülkeler için destek paketleri vs. oluşturuldu.
Bu çok büyük depresyondan sonra yine ABD'de başlayıp diğer ülkeleri etkisi latına alan 2007 yılına gidelim. Bu krize ise "Büyük Durgunluk" denildi.
Büyük depresyonu atlatan dünyalı büyük bir durgunluk içine girerek sanırım büyük bir çığlığa mı gidecek kim bilir...
2007 yılının ağustos ayında A.B.D’de riskli mortgage (ipotekli konut finansmanı) piyasasının çökmesiyle başlayan finansal kriz 2008 eylül ayından itibaren dünya çapında finansal kurum ve piyasalara olan güveni sarsarak şiddetini artırmıştır. Amerika ve Avrupa’da ardı ardına yaşanan iflaslar, birleşmeler ve devlet müdahaleleri Asya ve diğer dünya ülkelerine de sıçrayarak, finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmalar dünya ekonomisinin yavaşlamasına neden olmuştur. (SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi). Ve gündeme 2008 yılında Satoshi Nakamota takma adlı kişi tarafından “WhitePaper” yayınlandı (Blockchain Ekosisteminin İlk WP si) . BTC ile dünya işte tam olarak o zaman tanıştı. Artık kriz ile gelen dijital bir para biri mi olan Crypto ‘nun tüm dünya yı etkisi altına alacak bir dönem başladı.
Blockchain ile teknolojinin yarattığı yenilikler ve crypto ile gelen yeni ekonomik modeller. DeFi, DEX, CEX, GameFi, NFT, SocialFi, Metaverse, Play to Earn ( Bu başlıklar ayrı yazıların konusu) Tüm bu yeni ekonomik modeller kendi içinde klasik ekonominin de içinde yer aldığı birbiri ile ilişkisinin olduğu bir başka kavramı da ortaya çıkarttı “StableCoin”
Crypto Ekonomi’nin Büyük Depresyonu Olan “Luna” vakası ile işte tam da o zaman tanıştı. Geçtiğimiz Mayıs ayında yaşanan büyük krizde piyasayı altüst etti. Krizlerin yarattığı tüm bu olumsuz havalar yeni yöntemlerin ortaya çıkmasını kaçınılmaz kılıyor. Luna ‘nın yarattığı etki yeni olan blockchain ekonomi sisteminin aslında ABD dollarına sabitlenen Crypto Parası olan StableCoin geleneksel finans sistemine bağlı bir şekilde ilerlemesinden kaynaklanan alt yapısı ve diğer başka nedenlerle işin klasik-crpto finansın birbiri ile olan sıkı ilişkisini gösteriyor.
2008 Krizi ve aynı yıl devrimsel blockchain teknolojisinin yarattığı fırtına ile her gün yeni ortaya çıkan kavramlar bir yana klasik ekonomi ve kripto ekonomi olarak bir ayrımın yapıldığını görüyoruz. Fakat bu pek te öyle bir şey değil. İç içe bir ekonomi olduğunu çok net bir şekilde söyleyebiliriz. Gelişen, değişen, dinamik bir şekilde gelir modellerinin farklı kazanma biçimlerini kapsayan bir biçimde blokchcain teknolojisine bağlı çalışmalar varlığını daha iyileştirici unsurları ortaya çıkartarak bata çıka ilerleyecek gibi görünüyor.
Ama Blockchain Crypto’dan çok daha fazlası sadece para piyasasının olduğu bir alanın yanında yaratıcılığın, dayanışmanın, global fikirlerin paylaşıldığı bir alan…
Krizlerin yarattığı toplumsal sonuçların dijital gelişmişlikle getirdiği yenilikçi yapısının en iyi örneği olan Blockchain Teknolojisinin yalnızca Crypto’dan ibaret olmadığını çok daha fazlası olduğunu sizlere her hafta farklı konu başlıkları ile aktaracağım. Bu bir tanışmaydı gelecek yazılarda blockchain teknolojisinin tüm kavramlarının tarihsel süreçleri, içeriği, güncel durumu ve yapısı hakkında detaylı yazılarla sizlerle birlikte olacağım. Özellikle Teknolojinin yarattığı yaratım süreçlerinde projelerin tüm ana hatları ile anlatıldığı WP ‘den, Takım, Tokenomics, Roadmaps, analizlerine, DeFi, GameFi, DEX, NFT, SocialFi, Metaverse projelerinin tüm ayrıntılarını inceleyeceğimiz bir dizi olacak.
Comments